Oprócz emocjonalnych turbulencji, małżonkowie muszą zmierzyć się z podziałem majątku wspólnego, w tym zgromadzonych środków emerytalnych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE). Jak wygląda podział środków ZUS oraz OFE podczas rozwodu.
Spis treści
Podział środków ZUS oraz OFE podczas rozwodu
W Polsce podział majątku małżonków, w tym środków emerytalnych, regulowany jest przez przepisy prawa rodzinnego oraz ustawę o podziale środków emerytalnych. Przeanalizujmy przepisy prawa oraz przysługujące prawa / obowiązki w tym zakresie podczas rozwodu.
Podstawy prawne podziału środków emerytalnych
Zgodnie z polskim prawem, w momencie rozwodu majątek wspólny małżonków podlega podziałowi. Obejmuje to zarówno majątek nabyty w trakcie trwania małżeństwa, jak i zgromadzone środki emerytalne w ZUS i OFE. Podstawą do podziału są art. 431 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
ZUS i OFE – charakterystyka
ZUS jest instytucją, która zarządza obowiązkowym systemem ubezpieczeń społecznych w Polsce, w tym emeryturami. OFE to natomiast prywatne fundusze emerytalne, w które składają się dobrowolne składki emerytalne członków.
Podział oszczędności emerytalnych bez rozdzielności majątkowej
Zdarza się, iż dochody małżonków nie były proporcjonalne. Ten, który posiadał mniejszą płynność finansową, bądź w ogóle nie miał stałego miejsca zatrudnienia, może obawiać się pogorszenia sytuacji ekonomicznej. Może także odczuwać niepokój o swoje dalsze życie, o utrzymanie go na odpowiednim poziomie, a także funkcjonowanie po uzyskaniu wieku emerytalnego. Tą ostatnią sytuacją przejmują się szczególnie kobiety, które nie pracowały zawodowo bądź posiadały umowę na część etatu.
W ten czas pracodawca odprowadzał małe składki emerytalne. Zdarzyć się może także, że osoby po zawarciu związku małżeńskiego podejmują wspólnie decyzję, że to małżonek będzie zajmować się utrzymaniem domu i zarabianiem pieniędzy, a kobiety prowadzeniem domu oraz wychowywaniem potomstwa.
W związku z powyższym należy wskazać, iż pieniądze, które zostały zgromadzone na subkoncie w ZUS oraz OFE, po rozwodzie zostają podzielone między byłych małżonków.
Powyższy zapis wynika z Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (KRiO), a dokładniej art. 31. Zgodnie z jego treścią wraz z zawarciem związku małżeńskiego pomiędzy współmałżonkami powstaje wspólność majątkowa. Obejmuje ona szczególnie wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa i przysługuje obojgu małżonkom.
Ponadto z tego przepisu wynika, iż nawet jeden z małżonków może skorzystać z tego prawa. Oznacza to, że żona, która nie pracowała zawodowo po rozwodzie uzyska możliwość skorzystania ze zgromadzonych przez byłego męża składek. Natomiast paragraf drugi tego artykułu stanowi, że do majątku wspólnego należą w szczególności:
- kwoty składek, które zostały zgromadzone na subkoncie;
- uzyskane wynagrodzenie za pracę bądź inny przychód dochody z działalności zarobkowej prowadzonej przez małżonków albo jednego z nich;
- wszelkie dochód, który stanowi majątek wspólny i osobisty małżonków, uzyskany w trakcie małżeństwa;
- środki zgromadzone na pracowniczym funduszu emerytalnym albo otwartym rachunku należącego do każdego z małżonków.
Czym jest subkonto ZUS oraz OFE?
Warto wyjaśnić zatem czym jest subkonto oraz OFE. Subkonto ZUS jest częścią dodatkową konta ubezpieczonego prowadzonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. To specjalny rodzaj konta, które posiada każda osoba, należąca do jednego z otwartych funduszy emerytalnych.
Zakładane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Część składek, które były ewidencjonowane na emerytalne ubezpieczenie jest przekazywana właśnie na subkonto w ZUS.
Subkonto jest zakładane wszystkim osobom urodzonym po 1968 roku, które odprowadzają comiesięczne składki emerytalne. Jest to drugie, dodatkowe konto, na które zostaje przekazana część ze składki na świadczenie emerytalne odprowadzane od wynagrodzenia za pracę. Można z niego zrezygnować, bądź przystąpić składając odpowiedni wniosek w ZUS. Taką możliwość mają osoby wyłącznie należące do Otwartych Funduszy Emerytalnych.
Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) jest instytucją prywatną, której celem jest gromadzenie środków przeznaczonych na wypłatę świadczenia emerytalnego. Przystąpienie do niego jest dobrowolne. Z chwilą wyrażenia zgody przez ubezpieczonego, część składek emerytalnych odprowadzających przez pracodawcę do ZUS-u, który prowadzi konta osób ubezpieczonych zostanie przekazana do OFE.
W celu uzyskania informacji, czy dana osoba posiada dodatkowe ubezpieczenie należy zalogować się do platformy PUE ZUS, Platformy Usług Elektronicznych i wejść w zakładkę “Informacje o stanie konta”. W trakcie tej czynności można również sprawdzić szacunkową wysokość emerytury i składki na OFE. Ponadto udać się do najbliższe siedziby ZUS i zapytać odpowiedniego pracownika z działu Emerytur i Rent.
Podział oszczędności emerytalnych po rozwodzie
Wszelkie środki finansowe, które zostały zgromadzone na świadczenie emerytalne wypłacane przez ZUS podczas trwania związku małżeńskiego, zgodnie z art. 33 KRiO, należą do majątku wspólnego i po uzyskaniu rozwodu są dzielone na dwoje małżonków. Nie dotyczy to jednak składek emerytalnych na zwykłym koncie ZUS. Co do zasady nie są one własnością osoby, która je wpłaca, a więc nie należą do majątku wspólnego małżonków i nie są dzielone w trakcie rozwodu. W niektórych sytuacjach rozwiedziony małżonek może uzyskać możliwość skorzystania z emerytury bądź renty po śmierci byłego małżonka.
Podział oszczędności emerytalnych a rozdzielność majątkowa
W sytuacji kiedy małżonkowie zawarli umowę o rozdzielczości majątkowej środki zgromadzone na OFE i subkoncie nie są dzielone. Posiadając jednak wspólnotę majątkowa, to decydując się na rozwód, powinni dobrowolnie dojść do porozumienia w kwestii podziału majątku wspólnego. Zaliczyć tu należy także podział środków zgromadzonych na OFE i subkoncie. Jeśli obie strony procesu rozwodowego nie potrafią dojść do porozumienia w tej sprawie poprzez dokonanie podziału, wówczas, majątek dzieli sąd.
Po uzyskaniu orzeczenia rozwodowego, unieważniającego małżeństwo bądź w trakcie trwania poszczególnego procesu majątek wspólny jest dzielony pomiędzy rozstające się osoby. Jednakże nie jest to równoznaczne z tym, że zgromadzone pieniądze zostaną przelane na konto bankowe bądź wypłacone do rąk własnych byłego małżonka. Zostaje dokonane w formie wypłaty transferowej, którą wykonuje otwarty fundusz po okazaniu stosownych dowodów, iż zgromadzone środki należą się byłemu małżonkowi.
Jeśli nie posiada on konta w tym samym otwartym funduszu bądź innym, to otwarty fundusz w którym prowadzi konto drugi były małżonek niezwłocznie otworzy nowy rachunek na nazwisko byłego uprawnionego współmałżonka. W tej sytuacji dokonuje przelewu środków mu przysługujących w formie wypłaty transferowej na rachunek byłego małżonka. Wraz z otwarciem nowego konta były współmałżonek uzyskuje mimowolnie członkostwo w funduszu, a także pisemne potwierdzenie tej czynności wraz z wyszczególnionymi warunkami członkostwa uprawnionego współmałżonka.
Czy OFE i ZUS wchodzą do podziału majątku?
Reasumując, w tracie trwania procesu rozwodowego małżonek ma prawo żądać podzielenia środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS oraz na OFE. Ponadto możliwość ta przysługuje także po uzyskaniu rozwodu. Wynika to z przepisów Kodeksu Opiekuńczego i Rodzinnego. Albowiem stanowią one majątek wspólny małżonków, jeśli nie zawarli małżeńskiej umowy majątkowej znoszącej wspólność majątkową.
Skutki finansowe podziału środków emerytalnych
Podział zgromadzonych środków emerytalnych podczas rozwodu ma istotny wpływ na przyszłe finanse obu małżonków. Decyzja o podziale nie tylko określa bezpośrednią alokację zasobów, ale także kształtuje długoterminowe prognozy finansowe obu stron. W krótkim okresie, jeden z małżonków może otrzymać znaczącą kwotę, która może być reinwestowana lub zużyta. Długoterminowo jednak, podział ten może wpłynąć na kwotę otrzymywanych świadczeń emerytalnych, potencjalnie obniżając standard życia po przejściu na emeryturę.
Procedura apelacyjna w przypadku niezgody na podział – podział środków ZUS oraz OFE podczas rozwodu
Jeśli jeden z małżonków nie zgadza się z decyzją sądu odnośnie do podziału środków emerytalnych, ma prawo do złożenia apelacji. Proces odwoławczy wymaga złożenia odpowiednich dokumentów i przedstawienia uzasadnienia, dlaczego orzeczenie powinno zostać zmienione. Jest to proces prawny, który może wymagać wsparcia adwokata specjalizującego się w prawie rodzinnym i majątkowym.
Ochrona praw emerytalnych w świetle orzecznictwa
Historia orzecznictwa w zakresie podziału środków emerytalnych dostarcza cennych wskazówek dotyczących tego, jak sądy mogą podchodzić do podobnych przypadków w przyszłości. Przypadki precedensowe mogą wpłynąć na decyzje sądowe, oferując pewien wzorzec lub kierunek w podejmowaniu decyzji. Analiza tych orzeczeń może dostarczyć małżonkom lepszego zrozumienia ich sytuacji prawnej i potencjalnych wyników ich spraw.
Istnieją pewne ustalenia oraz wytyczne orzecznicze, które kształtują podejście sądów w tej kwestii. Oto kilka istotnych elementów:
- Aktywa emerytalne jako majątek wspólny: Polskie prawo rodzinne uznaje środki emerytalne, takie jak fundusze emerytalne, za majątek wspólny małżonków. W przypadku rozwodu, sąd może zdecydować o podziale tych aktywów pomiędzy małżonków.
- Wzgląd na okoliczności indywidualne: Sądy w Polsce biorą pod uwagę różnorodne czynniki indywidualne każdego z małżonków, takie jak długość trwania małżeństwa, wiek, zdrowie oraz wkład każdej ze stron w gromadzenie środków emerytalnych. Ostateczna decyzja dotycząca podziału może zależeć od analizy tych okoliczności.
- Analiza orzeczeń precedensowych: Chociaż polskie sądy nie są zobowiązane do stosowania precedensów w takim samym stopniu jak sądy anglosaskie, orzeczenia sądowe z przeszłości mogą stanowić istotne punkty odniesienia dla rozpatrywanych spraw. Poprzez analizę wcześniejszych decyzji sądowych, można zrozumieć, jakie argumenty i dowody mogą być skuteczne w danym przypadku.
- Rola prawa rodzinnego: Polskie prawo rodzinne, w tym Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy oraz Kodeks postępowania cywilnego, reguluje kwestie związane z podziałem majątku w przypadku rozwodu. W praktyce są to główne ramy, w których sądy podejmują decyzje dotyczące podziału środków emerytalnych.
- Zmieniające się normy społeczne: Ewolucja społeczna i kulturowa może mieć wpływ na podejście sądów do podziału aktywów emerytalnych. Zmiany w sposobie postrzegania roli małżonków w małżeństwie mogą wpłynąć na decyzje sądów w sprawach dotyczących rozwodów i podziału majątku.
FAQ – Pytani i odpowiedzi:
- Czy środki zgromadzone w ZUS i OFE zawsze podlegają podziałowi podczas rozwodu?
Tak, środki te są traktowane jako część majątku wspólnego małżonków i podlegają podziałowi, chyba że strony postanowią inaczej. - Jak długo trwa proces podziału środków ZUS i OFE?
Czas trwania procesu może być różny i zależy od wielu czynników, w tym od skomplikowania sytuacji majątkowej małżonków oraz od obciążenia sądu. - Czy mogę zrezygnować z udziału w środkach emerytalnych mojego małżonka?
Tak, jest to możliwe poprzez odpowiednie porozumienie stron, jednak warto skonsultować taką decyzję z prawnikiem. - Czy sąd zawsze decyduje o podziale środków emerytalnych?
Nie, małżonkowie mogą dojść do porozumienia co do podziału środków emerytalnych bez konieczności interwencji sądu. - Czy podział środków emerytalnych jest możliwy przed oficjalnym rozwodem?
Podział majątku wspólnego, w tym środków emerytalnych, formalnie dokonuje się w trakcie postępowania rozwodowego lub po jego zakończeniu. - Jakie są możliwe scenariusze podziału środków emerytalnych, gdy jedno z małżonków nie wyraża na to zgody? W przypadku braku zgody jednego z małżonków, sąd rozpatruje sprawę indywidualnie, opierając decyzję na obowiązujących przepisach. Jeżeli nie osiągnięto porozumienia, sąd dokona podziału w oparciu o interesy obu stron oraz zgodnie z literą prawa.
- Czy istnieje możliwość renegocjacji podziału środków emerytalnych po wydaniu orzeczenia?
Po wydaniu orzeczenia, możliwości renegocjacji są ograniczone. Nowe rozpatrzenie sprawy może mieć miejsce tylko w ramach procesu apelacyjnego, jeśli przedstawione zostaną nowe dowody lub okoliczności. - W jaki sposób można zabezpieczyć swoje prawa do środków emerytalnych przed rozwodem? Najskuteczniejszym sposobem jest zawarcie intercyzy, która określi zasady podziału majątku. Konsultacja z prawnikiem może pomóc zrozumieć dostępne opcje i wybrać najlepsze rozwiązanie.
- Czy dzieci małżonków mają jakiekolwiek prawa do środków emerytalnych podzielonych podczas rozwodu? Środki emerytalne podlegają podziałowi wyłącznie między małżonków. Dzieci nie mają bezpośredniego prawa do tych środków, chyba że zostaną one przekazane przez rodziców w innej formie.
- Co się dzieje ze środkami emerytalnymi, jeśli jeden z małżonków zmarł przed podziałem? W takim przypadku środki emerytalne stają się częścią spadku i są podzielone zgodnie z prawem spadkowym, chyba że wcześniej zostały określone inaczej w testamencie lub umowie majątkowej małżeńskiej.
Wnioski
Podział środków ZUS i OFE podczas rozwodu to skomplikowany proces, wymagający znajomości przepisów prawa oraz odpowiedniego podejścia do specyfiki obu systemów emerytalnych. Małżonkowie, którzy stają przed koniecznością podziału tych środków, powinni skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym, aby zapewnić sobie optymalne rozwiązania.
W razie pytań lub wątpliwości, nie wahaj się skontaktować z nami: zadzwoń lub napisz.